(Bài học giá trị từ ông lão đã 80 tuổi và nói 30 thứ tiếng)
Trưa hôm đó, trưa hè nóng như thiêu.
Không khí đặc quánh lại như muốn níu chân người đi đường.
Mình tấp vào một quán cafe quen góc phố – tránh nắng, trốn bụi và tìm lại chút tỉnh táo.
Máy lạnh mát rượi. Mùi cà phê rang nhẹ lan khắp phòng.
Ngụm trà đá đầu tiên như làm sống lại cả cơ thể lẫn tinh thần.
Mình rút điện thoại ra lướt vài video.
Một clip quen thuộc của Steve Kaufmann hiện lên trong mục đề xuất.
Ông ấy – một người ngoài 80 tuổi, nói được gần 30 ngôn ngữ – ngồi điềm đạm trước kệ sách, ánh mắt sáng, giọng nhẹ nhàng mà lôi cuốn.
Video có tiêu đề:
“The Most Effective Way to Increase Your Vocabulary”
(Cách hiệu quả nhất để mở rộng vốn từ vựng)
Vốn nghĩ chỉ xem cho vui. Nhưng không ngờ, một câu trong video đó đã thay đổi hoàn toàn cách mình nhìn về việc học tiếng Anh.
---
"You can’t learn vocabulary by forcing yourself to remember it.”
(Bạn không thể học từ vựng bằng cách ép bản thân ghi nhớ nó.)
Steve nói câu đó rất nhẹ – nhưng nó như một cái chốt gài bật tung trong đầu mình.
Và rồi ông tiếp:
“You have to encounter it many times in different contexts.”
(Bạn phải gặp lại từ đó nhiều lần, trong nhiều ngữ cảnh khác nhau.)
Lúc đó mình đã bật cười nhẹ và tự nói với bản thân:
“Thảo nào chúng ta học bao lâu rồi mà vẫn không dùng nổi những từ từng ghi nhớ rất kỹ.”
---
Vì sao “chỉ nói chuyện nhiều” không giúp bạn tăng vốn từ?
Bạn từng nghe lời khuyên:
“Muốn giỏi tiếng Anh thì phải nói chuyện thật nhiều.”
Thật ra, điều đó "không sai". Nhưng "chưa đủ".
Steve phân tích cực kỳ chính xác:
“Trong lúc nói chuyện, bạn chỉ sử dụng lại những từ bạn đã biết.”
Bạn có thể hình dung như sau:
– Bạn đã quen dùng các từ như good, happy, bad
– Trong nhóm hội thoại, một người bạn dùng từ “thrilled” (vui sướng tột độ)
– Bạn nghe thấy, hiểu lờ mờ, rồi... quên luôn
Vì sao? Vì "bạn chỉ gặp từ đó đúng một lần", và "không hề thấy lại trong bất kỳ ngữ cảnh nào khác".
Nên đừng ngạc nhiên khi sau vài tháng nói chuyện đều đặn, vốn từ của bạn vẫn dậm chân tại chỗ.
---
CHÚNG TA ĐÃ HỌC TỪ VỰNG SAI TRONG SUỐT NHIỀU NĂM
Trước đó, mình đã thử đủ mọi “chiêu trò”:
– Flashcards sáng tối
– Ghi chép vào sổ tay
– Dán từ lên tường, lên gương
– Học từ theo chủ đề: nhà hàng, công sở, du lịch…
Mỗi khi học xong, mình có cảm giác rất ổn.
Nhưng chỉ vài ngày sau – từ nào cũng dần biến mất khỏi đầu.
Gặp lại từ trong lúc nói chuyện?
Đầu mình trống rỗng như chưa từng nghe thấy.
Đó là lúc mình tự hỏi:
“Hay do trí nhớ mình kém?”
“Hay tiếng Anh chỉ dành cho những người có năng khiếu?”
Cho đến khi mình xem video của Steve, mình mới nhận ra:
Không phải do não mình "mít đặc". Mà là do cách tiếp cận sai ngay từ đầu.
---
Có hai loại từ vựng trong não bạn
Steve giải thích rất rõ ràng. Khi học ngôn ngữ, chúng ta có hai “tầng” từ vựng:
1. Từ vựng bị động (Passive Vocabulary)
– Là những từ bạn hiểu khi đọc hoặc nghe, nhưng không thể bật ra khi nói hoặc viết.
Ví dụ: bạn biết từ “negotiate” nghĩa là “đàm phán”, nhưng khi cần dùng trong câu:
“Chúng tôi cần đàm phán lại hợp đồng” – bạn lại quên béng mất.
2. Từ vựng chủ động (Active Vocabulary)
– Là những từ bạn có thể "dùng trôi chảy trong giao tiếp".
Steve nói:
“Your active vocabulary is always going to be smaller than your passive vocabulary.”
(Vốn từ chủ động luôn nhỏ hơn vốn từ bị động.)
---
LÀM SAO ĐỂ TỪ BỊ ĐỘNG THÀNH CHỦ ĐỘNG
Câu trả lời đơn giản đến bất ngờ:
Lặp lại trong nhiều ngữ cảnh khác nhau.
Từ đó cần được bạn gặp lại nhiều lần – qua đọc, nghe, viết, kể lại, xem video…
Và quan trọng nhất: "trong những hoàn cảnh sống động, thực tế".
---
ĐỌC – Chìa khóa vàng để tăng vốn từ vựng nhanh và bền
Steve nhấn mạnh:
“Reading is perhaps the best way to acquire vocabulary.”
(Đọc những gì bạn chìm đắm có lẽ là cách tốt nhất để học từ vựng.)
Lý do?
1. Bạn gặp từ mới trong ngữ cảnh cụ thể
Ví dụ, bạn đọc được câu:
“Despite all the hardships, she remained resilient.”
(Dù trải qua nhiều khó khăn, cô ấy vẫn kiên cường.)
Bạn không chỉ hiểu từ “resilient” mà còn **cảm nhận được sức mạnh và hoàn cảnh của nó.
2. Bạn thấy từ quen ở ngữ cảnh mới → Nhớ sâu hơn
Ví dụ từ “concern”:
– “There’s growing concern about the virus.”
– “He expressed his concern.”
– “This doesn’t concern you.”
– “I’m concerned about her.”
Cùng một từ, nhưng mang nhiều sắc thái – và bạn sẽ thấm theo thời gian.
3. Hấp thụ ngữ pháp mà không cần học công thức
Khi đọc đủ nhiều, bạn sẽ cảm được cách người bản xứ viết và nói, cách họ nhấn mạnh, đảo cấu trúc – mà không cần học lý thuyết.
---
Hai kiểu đọc nên áp dụng: Mở rộng và Chuyên sâu
ĐỌC MỞ RỘNG (Extensive Reading)
– Đọc để hiểu ý chính
– Không cần tra từ nhiều
– Đọc liên tục, tạo hứng thú
Ví dụ: Truyện Harry Potter, blog du lịch, truyện tranh tiếng Anh
ĐỌC CHUYÊN SÂU (*Intensive Reading*)
– Đọc kỹ đoạn ngắn
– Tra từ, ghi chú
– Phân tích cấu trúc, sắc thái
Ví dụ: Một đoạn trong sách self-help, hoặc một bài báo yêu thích
=> Kết hợp cả hai kiểu đọc, bạn sẽ vừa mở rộng vốn từ vừa làm sâu từ đã có.
---
Nếu bạn mới bắt đầu – Đừng lo
Steve luôn khuyến khích bạn đi từ những gì mình yêu thích, không cần quá “hàn lâm”.
Bạn có thể:
– Đọc online để dễ tra từ
– Chọn sách có hình minh họa
– Đọc blog về chủ đề bạn yêu: nấu ăn, du lịch, công nghệ…
Gợi ý dễ bắt đầu:
– Diary of a Wimpy Kid – truyện thiếu nhi hài hước
– The Power of Now – sách self-help nhẹ nhàng
– Blog tiếng Anh về du lịch, nấu ăn, phát triển bản thân
---
Lộ trình đọc tiếng Anh hiệu quả mỗi ngày (gợi ý từ Steve)
1. Chọn nội dung khiến bạn thích và tò mò
Đừng ép bản thân đọc tài liệu “học thuật” nếu bạn thấy chán.
2. Đọc đều đặn 15–30 phút mỗi ngày
Không quan trọng số lượng. Quan trọng là thói quen.
3. Gặp từ mới → đoán trước, tra sau
Mỗi lần gặp lại → bạn càng nhớ sâu hơn.
4. Ghi chú + sử dụng lại từ
Viết câu, kể lại bằng chính từ đó, dùng trong đoạn văn của mình.
---
Sau cùng, mình nhận ra…
1. Học từ vựng không phải là “ghi nhớ” mà là gặp lại đúng cách
2. Đọc là cách mở rộng vốn từ nhanh, sâu và tự nhiên nhất
3. Từ mới chỉ trở thành “từ bạn dùng được” nếu bạn tiếp xúc nhiều lần, trong nhiều hoàn cảnh
4. Hành trình bắt đầu đơn giản: từ một nội dung bạn thật sự thích
---
Mình từng loay hoay với hàng tá cách học từ vựng.
Tưởng mình kém cỏi . Tưởng não mình có vấn đề.
Và chỉ một video ngắn của ông lão 80 tuổi đã giúp mình nhìn ra điều đó.
Nếu bạn đang học tiếng Anh – hãy bắt đầu từ việc đọc một thứ bạn yêu thích.
Không cần chuẩn bị gì to tát.
Chỉ cần… "đủ tò mò để tiếp tục đọc những gì hấp dẫn".
Từ vựng đầu tiên bạn gặp hôm nay – sẽ là từ bạn dùng được sau vài tháng nữa.
Bắt đầu ngay hôm nay.
Không cần đợi đến khi sẵn sàng.
